Tu kwitła sztuka teatralna, opera, rewia i operetka
Kościerzyna może poszczycić się historią obfitującą w niezwykle bujne życie kulturalne w okresie przed II Wojną Światową. Tym co najmocniej cechuje tę aktywność było istnienie licznych teatrów amatorskich, wzorujących się na renomowanych teatrach zawodowych, jakie nader często odwiedzały Kościerzynę, prezentując klasykę polskiej i europejskiej sztuki teatralnej.
Kiedy patrzy się na dzisiejszą Kościerzynę i jej życie kulturalne, trudno sobie uzmysłowić, że ponad 100 lat temu, w tym niewielkim kaszubskim mieście, mieszkańcy mogli niemal dotknąć powiewów wielkiego świata i na równi uczestniczyć w tym, czego świadkami były wyższe sfery Monarchii Austro-Węgierskiej, później Republiki Austrii, Królestwa Włoch, Republiki Francuskiej czy petersburskie elity Cesarstwa Rosyjskiego. Już 3 lata po wiedeńskiej premierze operetki „Dziewczę w Holandii” czy operetki Lehara pt. „Paganini” oraz innych premier światowej sławy kompozytorów, te same przedstawienia oglądali mieszkańcy Kościerzyny, bez konieczności wyjazdu z miasta.
Półtora wieku temu w Kościerzynie
Pierwszy spektakl teatralny w mieście odbył się 30 stycznia 1876 r. w sali najpopularniejszej wówczas w Kościerzynie restauracji Józefa Turskiego. Były to właściwie dwa spektakle z muzyką orkiestry dętej i smyczkowej na żywo. Na scenie zaprezentowali się aktorzy amatorscy którzy najpierw zagrali jednoaktową komedię Józefa Korzeniowskiego pt. „Dwaj mężowie” a potem dwuaktową, muzyczną sztukę Karola Kucza pt. „Ulica nad Wisłą”. Po spektaklu odbyła się wspólna zabawa a samo przedstawienie opisane zostało fachową recenzją w „Gazecie Toruńskiej”. Kolejne amatorskie przedstawienie, fantastycznie przyjęte przez publiczność miało miejsce w listopadzie 1876 r., chociaż nasilająca się germanizacja pruskiego zaborcy bardzo ograniczała wszelkie wystąpienia w języku polskim. Mimo to amatorskie teatry co jakiś czas dawały polskim mieszkańcom Kościerzyny namiastkę prawdziwej sztuki i powiew wolności. Dało to początek licznym spektaklom prezentowanym w Kościerzynie przez zawodowych aktorów z renomowanych teatrów polskich.
Dwanaście spektakli w roku
W latach dwudziestych i trzydziestych XX wieku życie kulturalne w Kościerzynie przeżywało prawdziwy rozkwit w obszarze teatru na żywo. W okresie lat 1921-1932 w Kościerzynie odbyło się 147 przedstawień teatralnych, co daje imponującą, średnią liczbę dwunastu spektakli w roku. Wspaniale rozkwitały także teatry amatorskie, które również prezentowały swoje umiejętności.
Spektakle najczęściej odbywały się w Domu Kaszubskim „Bazar”, będącym siedzibą promocji kultury kaszubskiej i polskości, założonym m.in. przez Aleksandra Majkowskiego i Tomasza Rogalę. Do Kościerzyny najczęściej przyjeżdżał Teatr Miejski z Grudziądza, który prezentował takie spektakle jak: „Ogniem i mieczem”, „Krzyżacy”, „Golgota”, „Chata za wsią”, a także przedstawienia rewiowe i baletowe. Pomorski Teatr Objazdowy z Torunia prezentował z kolei takie spektakle jak: „Mazepa”, „Śluby panieńskie” czy „Zemsta”. Repertuar obejmował niemal wszystkie rodzaje sztuki teatralnej i był swoistym oknem na świat, pełniącym rolę edukacyjną, oświeceniową i patriotyczną. W czasach kiedy dostęp do mediów był znikomy, teatr z narodowymi dziełami klasyki polskiej literatury odgrywał rolę kształceniową, dydaktyczną i moralizatorską. Kościerzyna gościła także wybitnych polskich aktorów teatralnych z Teatru Wielkopolskiego z Poznania, Teatru Popularnego z Bydgoszczy, Warszawskiego Teatru Objazdowego, Teatru Regionalnego z Płocka, Teatru Letniego z Gdyni a nawet Teatru Miejskiego we Lwowie.
Świat teatru amatorskiego fascynował mieszkańców
Zafascynowani teatralnym światem mieszkańcy Kościerzyny, tworzyli liczne teatry amatorskie, cieszące się uznaniem publiczności. Swój zespół teatralny miało słynne Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”, który wystawiał spektakle w latach 1922-1928. Wśród aktorów-amatorów wymienia się takie nazwiska jak: Gończówna, Sobolówna, Szukówna, Sochaczewski, Głazik, Mollin, Piechowski, Ossowska, Sreberska, Sobolewski czy Kaniewski.
Swój teatralny zespół miało także kościerskie Towarzystwo Śpiewacze „Halka”, które wystawiało spektakle przepełnione śpiewem i muzyką jak: „Żołnierz Królowej Madagaskaru”, „Skalmierzanki”, „Posażna jedynaczka” a nawet „Niuniek ma hiszpankę” Marka Twaina. W zespole tym grali m.in.: Janina Chylińska, Weronika Rogolanka, Wanda Ruchniewiczówna a także aktorzy z „Sokoła”. Nawet szkoły kościerskie miały swoje zespoły teatralne. 13 lutego 1928 r. kościerskie Gimnazjum wystawiło dramat pt. „Zaczarowane koło” a sala „Bazaru” dosłownie pękała w szwach od licznie przybyłych mieszkańców. W tyle nie pozostawało kościerskie Seminarium Nauczycielskie, które w 1925 r. wystawiło dwie sztuki – „Dziady” oraz „Powrót posła”. Amatorskich przedstawień było w Kościerzynie tak dużo, że ówczesny starosta kościerski Wacław Malanowski zainicjował powołanie Kółka Miłośników Sceny, spajającego ten teatralny żywioł, którego członkowie sami zaczęli w końcu wystawiać sztuki teatralne.
Napaść Niemiec na Polskę w 1939 r. położyła kres kulturze wyższej
Zapotrzebowanie na sztukę i kulturę wyższą w międzywojniu było w Kościerzynie tak duże, że sam teatr i jego liczne trupy nie wystarczał, dlatego coraz bujniej rozkwitało życie muzyczne z operą, operetką i rewią włącznie. Ten rozdział życia kulturalnego Kościerzyny zapoczątkował występ artystów Opery Objazdowej z Warszawy, którzy w maju 1926 r. zaprezentowali „Halkę” Moniuszki. Później był „Faust”, „Carmen”, „Jaś i Małgosia”, „Madam Butterfly” i wiele innych znakomitych dzieł operowych znanych z najznakomitszych sal koncertowych świata. A pamiętać trzeba, że Kościerzyna miała swój słynny chór „Halka”, zdobywający sławę nie tylko na Kaszubach ale i w odległych regionach Polski, gdzie był entuzjastycznie witany. Swoją orkiestrę miało także kościerskie Seminarium Nauczycielskie, które również koncertowało zdobywając uznanie mieszkańców Kościerzyny. Wszystko przerwała II wojna światowa. Po wojnie bogate życie kulturalne w Kościerzynie już się nie odrodziło, a do zaniku tej fantastycznej, twórczej i artystycznej aktywności społecznej mieszkańców, przyczyniała się najpierw siermiężna rzeczywistość powojenna, telewizja a później Internet. Pozostały tylko wspomnienia i zapiski.
BM
